شمس و شهریار ستارگان درخشان آذربایجان

دیار آذربایجان اقلیمی تابناک از ستارگان عرصه فرهنگ و ادب است و از شمس تا شهریار ستارگانی درخشان در این آسمان جلوه‌گری می‌کنند.

به روایت تاریخ،آذربایجان زادگاه زرتشت، مقر شاهان صفوی، محل پرورش شاعران نامی چون «قطران»، «خاقانی»، «نظامی»، «شیخ محمود شبستری»، «استاد سید محمد حسین شهریار»، «پروین اعتصامی» و یادآور جوشن اندیشه‌ای «مولانا» و «شمس تبریزی» و ظهور اسلام شناسان برجسته‌ای،«نظیر علامه امینی»، «علامه محمد حسین طباطبائی»، «علامه محمد تقی جعفری» و چهره‌های برجسته سیاسی و فرهنگی و آزادیخواهانی مانند، «ستارخان» سردار ملی و «باقرخان» سالار ملی ، «شیخ محمد خیابانی» ودلاوراني چون» بابك خرمدين» و سرزمین شهدای محرابی چون «آیت الله شهید مدنی» است.

دانشمندان برجسته چون «پروفسور هشترودی»، «پروفسور عدل» و هنرمندانی مانند، «اقبال آذر» معروف به «سلطان آواز ایران» و «غلامحسین بیگچه خانی»، «فرنام» و پیشتازان تئاتر نوین ایران نیز از این دیار برخاسته‌اند.

مقبره «آقالار»

بقعه «آقالار» یک بنای چهار ضلعی آجری است که در محله «پسندآباد» مراغه واقع است.این مقبره مدفن «سید میر فتاح الموسوی المراغی»از علمای معروف مراغه متوفی به سال 1175هجری قمری است.

بنای اولیه بقعه در همان سال به دستور «ظل السلطان»احداث شده و براساس کتیبه سنگ مرمر سر در ورودی در سال 1247هجری قمری، توسط «حاج عباس علی بنابی» مرمت شد.

مقبره الشعرای تبریز

مقبره الشعرای تبریز در محله «سرخاب» در جانب شرقی بقعه «سید حمزه»،«مقبره قائم مقام» و «ملاباشی» واقع شده و یکی از معروف‌ترین اماکن تاریخی تبریز به شمار می‌آید.

این مقبره مدفن ده‌ها تن از عرفا،شعرا ، دانشمندان و ادیبان نامدار سرزمین آذربايجان است. معروفترین این بزرگان عبارتنداز: «مولانا محمد» معروف به بابا مزید،«خواجه عبدالرحیم آبادی»،«مولانا نظام الدین یحیی غوری»،«شیخ بلغاری»،«مولانا محمد مغربی»،«سلطان پیرباب»،«شیخ معین‌الدین صفار»،«مولانا عبد القادر نخجوانی»،«مولانا بهاءالدین خاکی»،«مولانا ضیاء الدین فاریابی»،«قطران تبریزی»،«فلکی شروانی»،«عصار تبریزی»،«انوری ابیوردی»،«شیخ محمد خیابانی»،«ثقه الاسلام تبریزی»،«سید محمد حسین شهریار» وده‌ها شاعر و عارف دیگر.

پس از وفات استاد« محمد حسین بهجت تبریزی » معروف به «شهریار» و تعیین تالار اصلی آن بنا به عنوان محل آرامگاه این شاعر بزرگ معاصر، پارک «مقبره الشعرای تبریز» به‌عنوان یکی از جاذبه‌های معروف تبریز برای گردشگران داخلی وخارجی مطرح بوده است.

مقبره «اوحدی مراغه‌ای» مقبره « رکن الدین ابوالحسن مراغی»مشهور به «اوحدی مراغه‌ای» متعلق به عارف و شاعر نامدار و صاحب مثنوی معروف «جام جم»است که در میان باغ زیبایی در شهر مراغه بنا شده است.بر روی سنگ قبر ، تاریخ وفات وی شعبان 837 هجری قمری حک شده است.

بنای فعلی آرمگاه در سال 1322شمسی از طرف انجمن آثار ملی احداث شد و سنگ مقبره قبلی به موزه مراغه منتقل شد.این آرامگاه یکی از جاذبه‌های گردشگری مراغه محسوب می‌شود.

مقبره «ثقه الاسلام» مقبره شهید «میرزا علی آقا ثقه الاسلام»،متعلق به شیخ الاسلام تبریز،از پیشوایان بزرگ مشروطیت و علمای طراز اول دوره قاجار است که در روز عاشورای محرم سال 1330هجری قمری به دست قشون روس تزاری شهید شد،و امروز مقبره الشعرای تبریز،زیارتگاه مردم است.

مقبره «شاه حسین ولی»

مقبره «شاه حسین ولی» در محله «باغمیشه» تبریز،کنار پل سنگی در حیاط دبستان «شاه حسین ولی» واقع شده است.صاحب کتاب «روضات الجنات» و «جنات الجنان»،« شاه حسین ولی » را از اولاد «شیخ شهاب الدین سهروردی» متوفی به سال 882 هجری قمری می‌داند.

مقبره «قائم مقام فراهانی»

مقبره «میرزا عیسی» معروف به «میرزا بزرگ قائم مقام» پدر «میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی» در محاذات جنوبی مقبره «ثقه الاسلام» در محل مقبره الشعرا جای دارد.«اتابک اعظم قائم مقام»،از وزرای معروف دوره قاجار و از رجال با تدبیر تاریخ بود که در سال 1237هجری قمری در گذشت.

مقبره «خجندی»

«شیخ کمال الدین مسعود خجندی»،از شعرا و عرفای به نام قرن هشتم هجری، در سال 793هجری قمری درگذشت و مقبره او در باغی در محله « ولیانکوی » در خیابان آبرسانی تبریز واقع است.

قبر «کمال خجندی» در جوار قبر «کمال الدین بهزاد» نقاش معروف قرن نهم هجری در سردابه‌ای قرار دارد که اخیراً از سوی میراث فرهنگی آذربایجان شرقی مرمت شده است.این مقبره در حال حاضر در داخل پارکی معروف به «باغ دو کمال» تبریز واقع است.

مقبره «کمال الدین بهزاد»

«کمال الدین بهزاد»،بزرگترين نقاش مینیاتور ساز است که در مکتب استاد «میرک هروی» پرورش یافت. استاد «بهزاد» در دستگاه « سلطان حسین بایقرا » منزلتی خاص یافت.

وی از اساتید مسلم نقاشی مینیاتور بوده و از شهرتی جهانی برخودار است.استاد «کمال الدین بهزاد» در سال 942هجری قمری در تبریز در گذشت و در کنار آرامگاه «شیخ کمال خجندی» به خاک سپرده شد.

مقبره «شیخ محمود شبستری» مقبره «سعدالدین محمود بن عبدالکریم بن یحیی» از عرفای بزرگ و مشاهیر آذربایجان،صاحب مثنوی معروف به « گلشن راز » در باغی موسوم به گلشن در شهر شبستر واقع شده است.

درجوار مقبره «شیخ محمود شبستری»،آرامگاه استاد وی« بهاءالدین یعقوب تبریزی » نیز قرار دارد.این آرامگاه در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری قمری ساخته شد،ولی در زمان قاجاریه توسط «حاج میرزا آغاسی» وزیر «محمد شاه» تجدید عمارت شد.

در سال 1267هجری قمری دو قطعه سنگ نبشته مرمر با خط نستعلیق برجسته روی قبرها نصب گردید. سنگ مزار «شیخ محمود شبستری» سال وفات وی را 720هجری قمری در 33سالگی ذکر کرده است.در سال 1297 هجری قمری این بنا به امر «میرزا حسن خان سپسهالار» پیشکار ایالت آذربایجان مرمت شد. سپس در سال‌های 1310و 1340و بالاخره در سال‌های اخیر مرمت گردید.

مثنوی « گلشن راز » شیخ محمود شبستری سرشار از مضامین فلسفی و کلامی و حکمت است و یکی از متون شگفت‌انگیز منظوم در زمینه تفکر اسلامی به شمار می آید.

معادن استان آذربايجان غربي

اسامي برخي ازمعادن استان آذربايجان غربي ازبين۲۹۴معدن ثبت شده:

شماره شناسه	استان	گروه ماده معدنی	زیرگروه ماده معدنی	نام معدن	نام ماده معدنی	روش استخراج
2200013	آذربايجان غربي	فلزي	روباز	آقدره	طلا	روباز
2200015	آذربايجان غربي	فلزي	روباز	آهن بالستان اروميه	سنگ آهن	روباز
2200133	آذربايجان غربي	فلزي	روباز	اوزون دره مهاباد	منگنز	روباز
2200244	آذربايجان غربي	فلزي	روباز	برژوک خوي	کروميت	روباز
2200106	آذربايجان غربي	فلزي	روباز	صفوي چالدران	منگنز	روباز
2200114	آذربايجان غربي	فلزي	روباز	قادرآباد بوکان	سنگ آهن	روباز
2200130	آذربايجان غربي	فلزي	روباز	قطور شاهين دژ	سنگ آهن	روباز

معادن طلاي پيرانشهروماكودرحال بررسي است.قايناق

سهندوزيبايي هاي آن

رشته‌کوه سهند دارای ۱۷ قله با ارتفاع بیش از ۳۰۰۰ متر است که بلندترین آن‌ها (قوچ‌گلی داغی) ۳۷۰۷ متر بلندی دارد و مرتفع‌ترین نقطهٔ استان آذربايجان شرقي محسوب می‌شود.

رشته‌کوه سهند به‌دلیل انبوهی گیاهان، چمن‌زارها، گلزارها و مراتع در آن به عروس کوه‌هاي ايران مشهور شده‌است؛ چراکه سطح تمام مناطق این رشته‌کوه پوشیده از سبزه‌است. کوه‌های جام، سهند، سلطان، دمیرلی، آغ‌داغ، موتال داغی، شیر داغی، حرم داغی، گیرو داغی، آتاشان، درویش، کمال از مهم‌ترین قلل رشته‌کوه سهند محسوب می‌شوند.

آنگونه که در میان کوهنوردان و کوهپیمایان شهره است، "سهند" تنها منطقه کوهستانی ایران است که کوهنوردان به هنگام صعود به قله‌های آن نیازی به حمل آب ندارند !

البته این گفته ادعایی بیراه نیست. تقریبا دامنه‌های جنوبی سهند دربین شهرستان‌های مراغه، هشترود و چاراویماق دارای صدها چشمه کوچک و بزرگی است که البته هرکدام برای خود حکایتی جالب دارند و شنیدنی .

گرچه دامنه های سهند مملو از چشمه ساران بیشماری است اما در این بین ، دو چشمه شگفتی انگیز "پیرسقا" و "ساری قیه سویی" زبانزد اهالی این مناطق است.

چشمه اسرارآمیز پیرسقا در ۴۰ ‬کیلومتری شهر قره‌آغاج ، دامنه کوه پیرسقا و در ارتفاع دو هزار و ‪ ۲۰۰‬متری از سطح دریا واقع شده است. از این چشمه در هر شبانه روز بطور متوسط چهار مرتبه با قدرت شش لیتر در ثانیه جاری و پس از یک ساعت به کلی قطع می‌شود.

جالب اینکه هنگام خروج آب از این چشمه صدایی شبیه به صدای هواپیما به گوش می‌رسد گرچه هنوز علت این پدیده مشخص نشده است.

گرچه درباره این چشمه تاکنون نظر قابل قبول و قاطعی ابراز نشده اما آب چشمه پیرسقا قابل آشامیدن بوده و برای اهالی حالتی مقدس دارد.

مردم این منطقه از جمله در شهرستان چاراویماق، با مقدس شمردن این چشمه نذر کرده و گاهی در کنار آن گوسفند قربانی می‌کنند.

مردم این منطقه بعد از نیت به مکان چشمه رفته و سرازیر شدن آب از چشمه را نشان قبولی نذر خود می‌دانند.

دومین چشمه اعجاب انگیز این منطقه چشمه طبی درمانی "ساری قیه سویی" در ‪ ۳۲‬کیلومتری شهرستان هشترود دره مشرف به "آلمالوچای" قرار دارد.

این چشمه که اسم خود را از رنگ زرد آبش گرفته دارای آب سرد و خروجی آب نیم لیتر در ثانیه است که آب آن پس از خروج و جاری شدن پس از مدتی تبدیل به سنگ می‌شود.

آب این چشمه که هزاران سال در حال جوشش است کوه "ساری قیه سی" را با ارتفاع ‪ ۲۰۰‬متر از سطح دره معماری کرده و حدود سه هکتار از اراضی "شور دره سویی" را به اشغال خود درآورده است.

آب این چشمه پس از طی مسافتی حدود ‪ ۱۰‬متر به نظر می‌رسد که به سنگ رسوبی تبدیل شده و به علت تشکیل همین سنگ‌ها هرسال سرچشمه این چشمه در کوه ساری قیه سی تغییر می‌کند.

به علت رسوب‌گذاری بالای سرچشمه این چشمه شگفت انگیز گاهی به قله کوه ساری قیه سی صعود و گاهی از قسمت‌های پایین کوه به جوشش در می‌آید.

مردم منطقه از آب این چشمه برای درمان بیماری‌های پوستی استفاده می‌کنند.

تپه ایجاد شده توسط آب این چشمه به رنگ زرد در میان صخره‌های دره کاملا مشخص بوده و یکی از مناظر زیبای شرق سهند را تشکیل می‌دهد.

قايناخ

دریاچه ارومیه

درياچه اروميه وضعيت اسفباري داردتااندازه اي كه مسئولان به اين نتيجه رسيده اندكه ديگرنمي توان به حرف وشعاربسنده كرد. دركميته منطقه اي مديريت درياچه اروميه،نمايندگان جهادكشاورزي،سازمان حفاظت محيط زيست ووزارت نيروبه اين جمع بندي رسيده اندكه ازمجموع 7ميلياردمترمكعب آبي كه سالانه درحوضه آبريزاروميه جاري مي شود3/1ميلياردمترمكعب آن بايدبه درياچه اروميه واردشود(ميزان ورودآب رودخانه هابه اين درياچه صفراست.). اكنون مهمترين پرسش اين است كه چگونه مي توان اروميه وشهرهاي ديگراستان هاي همجواروحتي كشورهاي همسايه راازخطرريزگردهاي نمك نجات داد؟ بررسي معضل موجودوجمع بندي نظرات كارشناسان وصاحب نظران،نشان مي دهدراهكارهاي ذيل مي توانددرنجات درياچه اروميه موثرباشد:

-باتوجه به وضعيت بحراني اروميه،نخستين قدم بازكردن دريچه سدهابه روي اين درياچه مي باشد. -آنچه اروميه رابه وضعيت امروزي مبتلاكرده،سوءمديريت منابع آب وخاك درمنطقه است.ازاين رو،ضروري است هريك ازنهادهاي ذيربط به تعهدات خوددرحوضه مديريت آب وخاك اقدام كنندوتقصيررابرگردن خشكسالي وشرايط آب وهوايي نياندازندچراكه اگرقراربودخشكسالي عامل اين معضل شود،درياچه وان تركيه كه درفاصله بسياركمي نسبت به درياچه اروميه واقع شده نيز خشك مي شد. -وزارت نيروعلاوه بربازكردن دريچه سدها،زمينه ورودحقابه درياچه اروميه رافراهم سازدواجازه دهدكه آب رودخانه هاوارددرياچه اروميه شود. -انتقال آب به درياچه اروميه باهمه انتقاداتي كه برآن وارداست مي تواندبه عنوان آخرين راهكارموردتوجه قراربگيرد. سخن آخر:انتظارمي رودمسئولان ذيربط اعم ازوزارت نيرو،وزارت جهادكشاورزي وسازمان محيط زيست باهماهنگي وبه دورازبخشي نگري به تعهدات خوددرقبال درياچه اروميه عمل كنند. ازنمايندگان مجلس هم انتظارمي رودخشك شدن درياچه اروميه رامعضلي ملي بدانندوبااين رويكرد،رفع اين معضل راوجهه همت خودقراردهند.