عباسقلی یحیوی
عباسقلی یحیوی از شاعران مرثیه سرای ترک‌زبان، اهل اردبیل است. اغلب سروده‌های وی به زبان ترکی آذری بوده و در سروده‌های خود از قالب شعری حماسی استفاده نموده‌است. تخلص او ابتدا «احقر» بود که بعداً به نام خانوادگی خود یعنی «یحیوی» تغییر داده است.
عباسقلی یحیوی در ۲۷ تیر ۱۲۸۰ در محله تازه شهر اردبیل بدنیا آمده‌است. او در سن ۱۳ سالگی با تخلص «احقر» شروع به سرودن اشعار مذهبی کرده و اولین شعر خود را سرود. او بعد از مدتی و در اوایل دوران جوانی، تخلص خود را به نام خانوادگی‌اش «یحیوی» تغییر داد. اشعار یحیوی همراه با تخیل و اندیشه و بدور از ضعف ادبی و خرافه پردازی است. عباسعلی یحیوی، فرزند استاد یحیوی می‌گوید: «یحیوی، اشعارش را بیشتر در مغازه‌اش می‌سرود. عموماً پاکنویس کردن اشعار هم توسط «داود یحیوی» صورت می‌گرفت.
«میرزاآقا ذبیحی» هم اشعار تازه را با استفاده از کاربن در چند نسخه می‌نوشت و بین علاقه‌مندان توزیع می‌کرد و به نوعی توزیع اشعار را عهده‌دار بود. «میرزامحمدعلی‌ناطق» و «میرزا افضلعلی صدرالممالکی» اولین شنودگان تازه‌ترین اشعار یحیوی بودند.سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی تقریباً اولین مداحی بود که اشعار یحیوی را اجرا می‌کرد. حسینقلی داودی، رحیم حیدری و محمد باقر تمدنی نیز از مداحانی بودند که بیشترین ارتباط را با یحیوی داشتند.»
یحیوی ۶۵ سال از عمر ۷۸ ساله خود را صرف سرودن اشعار مرثیه برای اهل بیت(ع) کرد و سرانجام در سن ۷۸سالگی در ۲۶ آبان ۱۳۵۸ از دنیا رفت و در قبرستان «بهشت فاطمه» اردبیل به خاک سپرده شد.
عباسقلی یحیوی در ۶۵ سال از عمر خود را صرف سرودن مراثی اهل بیت(ع) کرد که حاصل آن هشت جلد کتاب شعر شامل مدح،نوحه و مرثیه درباره امام حسین(ع) و اهل بیت(ع) به زبانهای ترکی آذربایجانی و فارسی است:
- بساط کربلا
- اسرار عاشورا
- پرچم عزا
- آخرین آثار یحیوی
- یادگار یحیوی
- بهارستان یحیوی
- نگارستان یحیوی
- غزلیات وطنز
تندیس، نشان و اماکن نامگذاری شده بنام یحیوی
تندیس یحیوی توسط هنرمند اردبیلی «ودود موذن‌زاده» طراحی و اجرا شده و پس از تغییر نام میدان ۱۵ خرداد اردبیل به «میدان تاج‌الشعرای یحیوی» در آن نصب شده‌است.
تاریخچه‌ای از زندگی یحیوی نیز در کنار تندیس در «میدان تاج الشعرای یحیوی» و نیز پل هفت چشمه اردبیل نصب شده‌است. همچنین طی مراسمی در سال ۱۳۸۸، دانشکده ادبیات دانشگاه محقق اردبیلی به نام «تاج الشعرا یحیوی» نامگذاری شده و به نام «دانشکده ادبیات و علوم انسانی استاد تاج الشعرا یحیوی» به فعالیت علمی و آموزشی ادامه می‌دهد.
قرار است نشان افتخار یحیوی در مراسم‌های بزرگداشت مفاخر عاشورایی که به مناسبتهای گوناگون برگزار می‌شوند به صاحبان بهترین آثار اهدا شود.کتاب اشعار «ابدی حماسه‌لر» نیز از اشعار مرحوم یحیوی تدوین و تهیه شده‌است.
برنامه «تاج الشعراء» به تهیه کنندگی «حسن سیف الهی» با موضوع معرفی شخصیت «عباسقلی یحیوی» شاعر ترک زبان از شبکه جهانی سحر تهیه، تدوین و پخش شده‌است.
این برنامه با رویکرد معرفی شخصیت ادبی و مذهبی مرحوم استاد «عباسقلی یحیوی» تاج الشعرای ادبیات مرثیه کشور، در ۵ برنامه ۱۸ دقیقه‌ای تهیه شده و تدوین شده‌است. برنامه «تاج الشعراء» که از قالبی ترکیبی برخوردار است، دارای بخش‌های متنوعی چون مصاحبه با مداحان و شاعران بزرگ ترک زبان همچون حاج سلیم موذن‌زاده، حاج محمدباقر تمدنی و بهروز ثروتیان در رابطه با بررسی شخصیت مرحوم یحیوی و همچنین بخش‌های بررسی ریشه‌های عزاداری در کشور، شعرخوانی شعرا پیرامون شخصیت استاد «عباسقلی یحیوی» در همایش بزرگداشت «تاج الشعراء» و همچنین مداحی مداحان اهل بیت(ع) در بیان مصائب کاروان عاشورا و واقعه جان‌گداز کربلا و سایر بخش‌ها تصویری است.فیلم مستند «غارت» براساس شعر تاج الشعرای یحیوی در زمینه عاشورایی تولید، پخش و توزیع شده‌است.
نمونه ای از اشعار ایشان:
آی باتدی صبح آچیلـدی، زینب نـوایــه گلـدی زهرا دئدی حوسئن وای، عالم صدایه گلـدی
چون یئخدیلار آتیندان، سلطان-ی-تشنه کامی دونیایـــه اوْلــدی اعــلان قتـل‌الحسین پیامی
جننـاتیـده‌ن ائشیتــدی پیغـمبــر-ی-گرامـی نعلین‌سیز عباسئز کرب-وْ-بلایه گلدی
پیمانه عالـم اوْلـدی، جانـانـه وئــردی جانیــن شوْق-وْ-شرافه‌تینن، طی ائتدی امتیحانین
شمر-ی-دغا توکنده، خاک-ی-منایـه قانیـن یوز دوتدی آسمانه حمد و ثنایه گلدی
خون خدا توکولدی گودال کربلایه یئرلر تزلزل ائتدی، رعشه دوشوب سمایه
کـروبیـان-ی-لاهـوت، آغلاشــدی بو بـلایـــه یئل اسدی گون دوتولدی ظلمت فضایه گلدی
خون حسین بوغازدان جاری اولان زمانی جبریل آپاردی عرشه، بیر شیشـه ده اوْ قانی
اوْل شیشــه‌ده‌ن نمــودار، اوْلدی بلا نیشـانــی قوْزاندی بـویـئ ماتم، اهل سمایه گلدی
نور-ی-حق اوْلدی لامع، باشسیز قالان بدنـده رأس-ی-حوسینئ مظلوم، سر نیزیه گئدنده
باد-ی-سیاه اسنـده، یئر زلـزلـه ائـدنــده سیندی نظام-ی-دونیا حد-ی-فنایه گلدی
نزدیک ایدی یریندن، چیخسون مدار-ی-دونیا آل-ی-امیه ائتسون، دستور-ی-شرعی ملغی
سرنیزدن ائدنده نور-ی-حوسین تجلی دین-ی-محمد اوسته نورانی سایه گلدی
فـرمــان-ی-غـارتیلــه‌ن، تللـی آشیب عربلـر گؤردی اوْ هایهویی، اطفال-ی-زار و موْضطـر
قاچدیلا خئیمه گاهه، بیرده‌ن اوجالدی سسلر عمه آماندی لشگر، خیمـــه سرایـــه گلدی
صحـرانـــورد عـربلــر، خـرگاهـی یاندیـرانـدا باشــی آچیق حرملر، اوْددان چیخوب قاچاندا
قالخوب بحتر آتش گیزلندیلر دوماندا توسدی اوجالدی قاره پرده هوایه گلدی
بیر خردا قیز قاچوردی ،دوتموش اله عباسین مرد یهودی دوتدی ،خاموش ائدوب لباسین
گتدی اله حوسینون، دیلبندینین رضاسیـن احسن اوْ شیخه موشکول، وقتده هرایه گلدی
گر ائتمه‌سئیدی زینب، نسل-ی-حوسینه ایمداد اولموشدی اودایچینده سوزان امام سجـــاد
قیلـدی رشـــاده‌تیـلـه، اوْددان امـامـی آزاد بیر تــازه زنده‌گانلیق، زین-وْ-العباده گلدی
زهــرا گــزه‌ردی گــونـدوز، اطـراف-ی-ماجراده تا کـوفییـه حـــوسینون، گـئتــدی باشی جیـداده
نعش-ی-حوسینی آخشام، باشسیز قوْیوب آراده گون باتجاقین او خاتون مطبخ سرایه گلدی
حوران-ی-باغ-ی-جنت، محــزون گرفتــه سیمــا حــوا خـدیجــه خــاتون، مــریم جناب-ی-سـارا
آشفته مو سیه پوش، دیل لرده وا حو سئن وای زهرایــه همـدم اوْلسون، بزم-ی-عزایه گلدی
اللی اوچ ایل قاپوندا، وار یحیوی حـوسئن جان نؤحه یازوب غمــونده، اوْلمــوش مریـض-وْ-نالان
دست-ی-مــبـارکــونله، دردینـه ایله درمان امید-ی-صحـــت ایله، باب-ی-شفایــه گــلدی.
