بقعه قيدار نبي(ع) - استان زنجان
شهر خدابنده واقع در استان زنجان در گذشته "قيدار"ناميده می شد و اين به سبب وجود مرقد حضرت قيدار (عليه السلام) بوده است.
مرقد حضرت قیدار در مجموعه تاریخی خدابنده در دره کوه قیدار قرار گرفته است. . این بنا متعلق به قيدار بن اسماعيل بن ابراهيم (عليه السلام) از پيامبران است، اين مسئله با استشهاد65 نفر از علماي طراز اول مورد تأييد قرار گرفته است و بدين ترتيب شايعه اختصاص بنا به قبر بلغان خاتون، زن غازان خان مغول، مردود شده است.
مرحوم علامه مجلسى در بحارالانوار در ذكر اجداد پيامبر گرامى اسلام (صلىا... عليه وآله) نوشته است: حضرت قيدار جد سی ام رسول اكرم (ص) است.
در تاريخ يعقوبى آمده است: حضرت اسماعيل عليه السلام دوازده پسر داشت كه بزرگترين آنان حضرت قيدارعليه السلام بود. پس از وفات حضرت اسماعيل عليه السلام و دفن او در حجر، قيدار جانشين پدر می شود و مردم را به توحيد دعوتمی كند.
هم چنين در كتاب جلاء اليون تأليف محمد باقر مجلسي نيز بر همين منوال شجره قيدار نبي را به ابراهيم و آدم عليه السلام نسبت داده است.
كتيبه ها و شيوه هاي تزئيني اين بنا گوياي اين حقيقت است كه سازههاي معماري آن مي بايست در دوران هاي مختلفي بنا ومرمت شده باشد. نخستین و قدیمیترین سند متعلق به سال 719 هجری قمری است و حکایت از تجدید بنای بقعه به دستور بلغان خاتون زن غازان خان ایلخانی دارد.
دومین کتیبه متعلق به سال 751 هجری قمری است و کیفیت احداث گنبد را بازگو میکند.
مفاهیم و سبک گچبریهای شبستان با آثار دوران صفوی قابل مقایسه است. بنابراین به روشنی میتوان گفت که این بقعه در اوایل قرن هشتم هـ. ق (سال719) تجدید بنا شده است، سپس گنبد آن در سال 751 (هـ . ق) به دست استاد تیمورخان سلطانیهای احیاء و در قرن 11 (هـ . ق) گچبری مي شود.
گنبد این بقعه در عین سادگی بسیار جالب و به سبک خاصی ساخته شده است و از نوع گنبدهای زنگولهای میباشد. در تاریخ ۱۳۱۹ قمری این بقعه توسط شخصی که امیر افشار جهانشاه خان لقب داشت، مرمت شد.
آرامگاه قيدار نبي با ميانسراي مطبق داراي گنبد ناقوسي شكلي است با كاربندي زيبا كه در سطوح داخلي مزين به نگارههاي گياهي و جانوري گچبري شدهاي ميباشد. اين بناي آرامگاهي به شماره 321 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است .