موخمّسین هر بندینده بئش میصراعی و هر میصراعدا ایسه اون آلتی هیجاسی وار، ایلک بندین بوتون میصراعلاری بیر- بیریله هم قافیه دیر.دئمک قافیه دوزولوشو آشاغیداکی مودلده اولور:

    a/a/a/a/a

   

    b/b/b/b/a

   

    c/c/c/c/a

عاشیقلار موخمسی اوخویاندا اونون میصراعلارینی ایکی یئره پارچالایار و هر بندی اون میصراعلی شعر کیمی اوخویارلار.

بؤلگو آشاغیداکی مودلده دیر:16=8+8

اؤرنک لر
عاشیق شمشیردن بیر موخمس :

بیرینجی اؤرنک :

عمیم قیزی

قاش قاباغین تؤکمه بئله!

آجان آلان عمیم قیزی

نه دی دردین؟ سؤیله بیلیم،

ائیله بیان عمیم قیزی

دوداقلارین یئر سوپورور،

گولر باخان عمیم قیزی

گؤزللر ریشخند ائدر

سنه اینان عمیم قیزی

آرامیزدا اولمالیدیر,

ایلقار, ایمان عمیم قیزی.

ایکینجی اؤرنک :

من سنی اوشاق ایکن

اون دؤرد یاشیندا سئومیشم.

قانلی گول یایلاسیندا ,

داغین باشیندا سئومیشم.

قارتاللار اوزاق باخان

کهلیک داشیندا سئومیشم.

آلا گؤزه عاشیق اولوب،

قلم قاشین دا سئومیشم.

شأنینه باغلادیم کیتاب ،

یازدیم داستان عمیم قیزی.

اوچونجو اؤرنک :

سنه من اووچو اولوب ,

اوولاقلاردا ایزله میشم.

پونهان اولان سیرّیمیزی

دانیشمادان گیزله میشم.

نوقصانینا دینمه میشم ,

خاطیرینی گؤزله میشم.

سنه یالان ساتمامیشام ,

نه اولوبسا دوز دئمیشم.

منده گوناه دئ وارمی گؤر ,

جانیم قوربان عمیم قیزی؟

دؤردونجو اؤرنک :

نه سنی آلان اولار ,

نه ده منه اولار گلن.

ات تؤکولوب, قان چکیلیب,

قالیب سوموک , قورو بدن.

باخما موخّنث سؤزونه

بلکه سنی وار اؤیردن

جان دئییب بیر-بیرینه

سئویشمه یک آخی ندن؟

شمشیر کیمی اولار سنه

کیم مهریبان عمیم قیزی.

موخمّسه بئشلیک ده دئیرلر. اونون جیغالی نوعو ده واردیر. آذربایجان عاشیقلاری ایچینده موللا جومه نین موخمسلری هامیدان آرتیق مشهوردور. آشاغیدا اونون جیغالی موخمسلریندن ایکی بندی اؤرنک اوچون وئریلمیشدیر.

بیرنجی بند :

ناگهان گؤردو گؤزوم

سن تکی اینسانی پری.

حوریسن, ملاکه سن

جّنتین قیلمانی پری.

یارالار ملهمیسن

دردلرین درمانی پری.

گؤزللر سرداریسان

محبوبلارین خانی پری.

شاه کیمی تاختا چیخیب

ائدرسن دیوانی پری.

ایکینجی بند :

دیوانینا گلرم

عیزتی- ایکرام قیلارام

خیدمتینده قالارام

قول قوربانین اولارام

اگر قبول ائله سن

قول بوینونا سالارام

قولوم بوینوندا

الیم قوینوندا

چیینیم چیینینده

عشقین بئینیمده

سارماشیب, کؤینک کیمی

دوروم سنین َاینینده

َاینینه آل منی گل

قات بو جانی جانا پری.

یوخاریدا گؤروندوگو کیمی میصراعلار هیجا اسگیکلیگی وار. بو نقیصه ایفاچیلیقدا بعضی هیجالارین اوزادیلماسیله دولدورور.
قایناق

تورک خلق ادبیاتی – یازان: علیرضا صرّافی*

نوشته ای ازدکترجوادهیئت

عده ای ازهموطنان ماکه اغلب حسن نیت هم دارند،تحت تاثیراستعمارفرهنگی نیم قرن گذشته ادعامیکنندکه ترکی زبان مردم آذربایجان وترک زبانان ایران نیست،زیرازبان این مردم تاآمدن مغول ها به ایران(تاتی)ویا(فارسی)بوده وترکی درزمان حکومت مغولان به مردم تحمیل شده است،به بیان واضح ترحکومت مغول(یاسلجوقیان یاصفویه)به مردم آذربایجان ترکی یادداده وآنها راوادارکرده تادرخانه وخانواده وایل وتباروشهرودیارخویش ترکی صحبت کنندواین جریان سبب شده که زبان مادری خودرافراموش کنندوترک زبان شوند!

بعدمیگویندکه به دلائل فوق ﻧﮋادترک زبانان ایران،ترک نیست بلکه ﻧﮋادآنها آریائی وایرانی است.
اغلب این افراد بدون آنکه معنی علمی ﻧﮋادرابدانندمیخواهندازاقوام مختلف ومتعددایرانی که بدون نیاز به اقامه هیچ دلیلی ایرانی هستند،یک ﻧﮋادخیالی بسازند وازآن ﻧﮋادبرتر،یک ملت واحد ونمونه بتراشندتابتواننداستقلال ایران راحفظ کنندودربرابرخطرات پان تورکیزم تاب مقاومت داشته باشند!

این افکارﻧﮋادپرستانه نتیجه مستقیم تعصبات شوونیستی وجهل است،وگرنه تاریخ کشورمابزرگترین گواه بربطلان نظرات اینگونه تصورات است.ایران رابعدازحمله اعراب وانقراض ساسانیان،ترکان سلجوقی بازسازی کردند.این شاه اسماعیل صفوی بود که بعدازحمله مغول وتیموریان دولت وکشورایران راتشکیل دادومذهب شیعه اثنی عشری رامذهب رسمی ایران اعلام نمودوبه میهن ماوحدت واستقلال بخشید.

کلمه ترک وترکی یک مفهوم زبانی وفرهنگی است وبه هیچ وجه معنی ﻧﮋادی رادربرنمیگیردوبه کسی اطلاق میشودکه زبان مادری اش ترکی باشدوبه آداب ورسوم مردم همزبان خودآشناباشد.
کلمه آریایی وهندواروپایی هم مفهوم ﻧﮋادی ندارندوبه گروه زبان هایی اطلاق میشودکه دارای وﯿﮋگی های زبانی بخصوص است(زبان های تصریفی وتحلیلی)
کلمه ﻧﮋادکه مدت ها زبانزد اروپائیها وبه خصوص آلمانی های نازی بودوسبب ریختن خون میلیون هامردم بیگناه گردیدازطرف تقریبا تمام ملت ها ودولت ها محکوم شده وجزعده ای متعصب ﻧﮋادپرست ویابیمارفکری که معنی ﻧﮋادرانمیدانند،آنهم درکشورهای عقب مانده،طرفداری ندارد.
به نظرماپان تورکیزم،پان عربیزم،پان ایرانیسم،وهمه پان های دیگرمحکوم ومغایربا اصول انسانیت میباشدوبرای ایران هم جزفلاکت وبدبختی چیزی نمیتواند به ارمغان بیاورد.

ﻧﮋادمجموعه خصوصیات ظاهری(رنگ،چشم،مو،جمجمه،صورت،...)انسان رامشخص میسازدودانشمندان فقط به وجودسه ﻧﮋاد(سفید،سیاه،زرد)قائلندوحتی ﻧﮋادزردراهم نتیجه اختلاط سفیدوسیاه میدانندواختلاف ﻧﮋادسفیدوسیاه راهم به تاثیراقلیم ومحیط درطول زمان نسبت میدهند) Dr.Legendre.

درمدت پنجاه سال،رﮋیم گذشته باداشتن آن همه دبستان ودبیرستان ودانشگاه به همراه سختگیری واختناق سازمان یافته برای امحاءزبان ترکی،کدام شهروقصبه ودهکده ویاعشیرت ترک زبان راتوانست فارس کند؟
معلوم نیست مغول های ساده یا صفویان باچه وسائل ومتدوشیوه نامکشوفی میلیونهامردم بیسوادوایلات دورافتاده راتعلیم زبان ترکی داده وحتی وادارنمودندکه زبان مادری یعنی تاتی یافارسی رافراموش کنندوعجیب ترآنکه درمیان ایلات ودهات دورافتاده بیش ازشهرهاکه مرکزتعلیم وتربیت است موفقیت داشته اند،که ترکی مردم عشایرخالص ترازاهالی شهرهاست.

درصورتی که زبان تحمیلی بفرض توفیق میبایست درشهرهابیش ازدهات ودردهات بیش ازایلات انتشاریافته باشد،معلوم نیست مغولان چرااینکاررابرای زبان مغولی خودشان انجام ندادندوبرعکس.خودشان هم مانندتاتی های بومی درمیان انبوه جمعیت ترکان تحلیل رفتندوبه فاصله دوسه نسل ترک زبان شدند.

به فرض اینکه این ادعاهادرست هم باشد،واقعیت اینست که زبان امروزمردم ترک زبان ایران،ترکی است،چون زبان هرمردمی همان زبانی است که دردامان مادران خودآموخته اندودرمیان خودصحبت میکنندنه زبانی که هزاران سال قبل اجدادشان درآن منطقه یامنطقه دیگرداشته اند.زبان هزارسال قبل جزوتاریخ است وبایدجزوتاریخ زبان های منطقه بررسی شود،واگراین چنین نبود،لازم می آمدمردم ایران زبان فارسی راهم رها کنندوبه دنبال زبان پهلوی وحتی فرس قدیم بروند.
کشورماکه درچهارراه حوادث تاریخ واقع شده ومحل تاخت وتازوهجوم ومهاجرت های بزرگ تاریخی قرارگرفته البته بایدچهره ای بااین مشخصات داشته باشدواقوام مختلف بازبان هاوشیوه های مختلف درآن باشند.
به هرحال زبان هرمردمی محترم است خواه اکثریت باشد،خواه اقلیت،خواه ازهزارسال قبل معمول شده باشد،خواه ازپانصدسال پیش.