مسجد مطلب خان خوی بزرگترین و تنها مسجد رو باز کشور است.

این مسجد در بافت قدیمی شهر خوی واقع شده و مربوط به دوره ایلخانی است اما در دوره قاجاریه توسط مطلب خان از نوادگان شیخ بهایی مرمت واحیا شده است .

این بنا به سبک معماری دوره سلجوقی است و مصالح بکاررفته در آن از پی به بعد آجر است .

این مسجد یک شبستان مربع شکل بزرگ داردو دور تادور آنرا حجرات در دوطبقه تشکیل داده است .

شبستان نسبا بزرگ آن موجب شده است که این بنا فاقد سقف پوششی باشد.

مسجد مطلب خان خوی 3 ویژگی معماری منحصر به فرد دارد که آنرا ازسایر مساجد متمایز میسازد:

1-محرابی با12نیم متر ارتفاع

2-ایوانی با 25 متر ارتفاع 

3-صحن بزرگ رو باز

این سه ویژگی را شامل میشود که آنرا به یک اثر بی بدیل در بین آثار و بناهای تاریخی تبدیل کرده است .

این بنای تاریخی به شماره 4846 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .

شهرستان خوی به سبب داشتن مردمان مومن و با ایمان وعلمای والامقام به دارالمونین و شهر هزار مسجد مشهور است .

عباسقلی یحیوی از شاعران مرثیه سرای ترک‌زبان، اهل اردبیل است. اغلب سروده‌های وی به زبان ترکی آذری بوده و در سروده‌های خود از قالب شعری حماسی استفاده نموده‌است. تخلص او ابتدا «احقر» بود که بعداً به نام خانوادگی خود یعنی «یحیوی» تغییر داده است.

عباسقلی یحیوی در ۲۷ تیر ۱۲۸۰ در محله تازه شهر اردبیل بدنیا آمده‌است. او در سن ۱۳ سالگی با تخلص «احقر» شروع به سرودن اشعار مذهبی کرده و اولین شعر خود را سرود. او بعد از مدتی و در اوایل دوران جوانی، تخلص خود را به نام خانوادگی‌اش «یحیوی» تغییر داد. اشعار یحیوی همراه با تخیل و اندیشه و بدور از ضعف ادبی و خرافه پردازی است. عباسعلی یحیوی، فرزند استاد یحیوی می‌گوید: «یحیوی، اشعارش را بیشتر در مغازه‌اش می‌سرود. عموماً پاکنویس کردن اشعار هم توسط «داود یحیوی» صورت می‌گرفت.

«میرزاآقا ذبیحی» هم اشعار تازه را با استفاده از کاربن در چند نسخه می‌نوشت و بین علاقه‌مندان توزیع می‌کرد و به نوعی توزیع اشعار را عهده‌دار بود. «میرزامحمدعلی‌ناطق» و «میرزا افضلعلی صدرالممالکی» اولین شنودگان تازه‌ترین اشعار یحیوی بودند.سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی تقریباً اولین مداحی بود که اشعار یحیوی را اجرا می‌کرد. حسینقلی داودی، رحیم حیدری و محمد باقر تمدنی نیز از مداحانی بودند که بیشترین ارتباط را با یحیوی داشتند.»

یحیوی ۶۵ سال از عمر ۷۸ ساله خود را صرف سرودن اشعار مرثیه برای اهل بیت(ع) کرد و سرانجام در سن ۷۸سالگی در ۲۶ آبان ۱۳۵۸ از دنیا رفت و در قبرستان «بهشت فاطمه» اردبیل به خاک سپرده شد.

عباسقلی یحیوی در ۶۵ سال از عمر خود را صرف سرودن مراثی اهل بیت(ع) کرد که حاصل آن هشت جلد کتاب شعر شامل مدح،نوحه و مرثیه درباره امام حسین(ع) و اهل بیت(ع) به زبانهای ترکی آذربایجانی و فارسی است:

1. بساط کربلا
2. اسرار عاشورا
3. پرچم عزا
4. آخرین آثار یحیوی
5. یادگار یحیوی
6. بهارستان یحیوی
7. نگارستان یحیوی
8. غزلیات وطنز

تندیس، نشان و اماکن نامگذاری شده بنام یحیوی

تندیس یحیوی توسط هنرمند اردبیلی «ودود موذن‌زاده» طراحی و اجرا شده و پس از تغییر نام میدان ۱۵ خرداد اردبیل به «میدان تاج‌الشعرای یحیوی» در آن نصب شده‌است.

تاریخچه‌ای از زندگی یحیوی نیز در کنار تندیس در «میدان تاج الشعرای یحیوی» و نیز پل هفت چشمه اردبیل نصب شده‌است. همچنین طی مراسمی در سال ۱۳۸۸، دانشکده ادبیات دانشگاه محقق اردبیلی به نام «تاج الشعرا یحیوی» نامگذاری شده و به نام «دانشکده ادبیات و علوم انسانی استاد تاج الشعرا یحیوی» به فعالیت علمی و آموزشی ادامه می‌دهد.

قرار است نشان افتخار یحیوی در مراسم‌های بزرگداشت مفاخر عاشورایی که به مناسبتهای گوناگون برگزار می‌شوند به صاحبان بهترین آثار اهدا شود.کتاب اشعار «ابدی حماسه‌لر» نیز از اشعار مرحوم یحیوی تدوین و تهیه شده‌است.

برنامه «تاج الشعراء» به تهیه کنندگی «حسن سیف الهی» با موضوع معرفی شخصیت «عباس‌قلی یحیوی» شاعر ترک زبان از شبکه جهانی سحر تهیه، تدوین و پخش شده‌است.

این برنامه با رویکرد معرفی شخصیت ادبی و مذهبی مرحوم استاد «عباس‌قلی یحیوی» تاج الشعرای ادبیات مرثیه کشور، در ۵ برنامه ۱۸ دقیقه‌ای تهیه شده و تدوین شده‌است. برنامه «تاج الشعراء» که از قالبی ترکیبی برخوردار است، دارای بخش‌های متنوعی چون مصاحبه با مداحان و شاعران بزرگ ترک زبان همچون حاج سلیم موذن‌زاده، حاج محمدباقر تمدنی و بهروز ثروتیان در رابطه با بررسی شخصیت مرحوم یحیوی و همچنین بخش‌های بررسی ریشه‌های عزاداری در کشور، شعرخوانی شعرا پیرامون شخصیت استاد «عباس‌قلی یحیوی» در همایش بزرگداشت «تاج الشعراء» و همچنین مداحی مداحان اهل بیت(ع) در بیان مصائب کاروان عاشورا و واقعه جان‌گداز کربلا و سایر بخش‌ها تصویری است.فیلم مستند «غارت» براساس شعر تاج الشعرای یحیوی در زمینه عاشورایی تولید، پخش و توزیع شده‌است.

نمونه ای از اشعار ایشان:

آی باتدی صبح آچیلـدی، زینب نـوایــه گلـدی                 زهرا دئدی حوسئن وای، عالم صدایه گلـدی

چون یئخدیلار آتیندان، سلطان-ی-تشنه کامی             دونیایـــه اوْلــدی اعــلان قتـل‌الحسین پیامی

جننـاتیـده‌ن ائشیتــدی پیغـمبــر-ی-گرامـی                  نعلین‌سیز عباسئز کرب-وْ-بلایه گلدی

پیمانه عالـم اوْلـدی، جانـانـه وئــردی جانیــن                شوْق-وْ-شرافه‌تینن، طی ائتدی امتیحانین

شمر-ی-دغا توکنده، خاک-ی-منایـه قانیـن                 یوز دوتدی آسمانه حمد و ثنایه گلدی

خون خدا توکولدی گودال کربلایه                               یئرلر تزلزل ائتدی، رعشه دوشوب سمایه

کـروبیـان-ی-لاهـوت، آغلاشــدی بو بـلایـــه                 یئل اسدی گون دوتولدی ظلمت فضایه گلدی

خون حسین بوغازدان جاری اولان زمانی                   جبریل آپاردی عرشه، بیر شیشـه ده اوْ قانی

اوْل شیشــه‌ده‌ن نمــودار، اوْلدی بلا نیشـانــی            قوْزاندی بـویـئ ماتم، اهل سمایه گلدی

نور-ی-حق اوْلدی لامع، باشسیز قالان بدنـده             رأس-ی-حوسینئ مظلوم، سر نیزیه گئدنده

باد-ی-سیاه اسنـده، یئر زلـزلـه ائـدنــده                     سیندی نظام-ی-دونیا حد-ی-فنایه گلدی

نزدیک ایدی یریندن، چیخسون مدار-ی-دونیا              آل-ی-امیه ائتسون، دستور-ی-شرعی ملغی

سرنیزدن ائدنده نور-ی-حوسین تجلی                     دین-ی-محمد اوسته نورانی سایه گلدی

فـرمــان-ی-غـارتیلــه‌ن، تللـی آشیب عربلـر               گؤردی اوْ هایهویی، اطفال-ی-زار و موْضطـر

قاچدیلا خئیمه گاهه، بیرده‌ن اوجالدی سسلر           عمه آماندی لشگر، خیمـــه سرایـــه گلدی

صحـرانـــورد عـربلــر، خـرگاهـی یاندیـرانـدا                باشــی آچیق حرملر، اوْددان چیخوب قاچاندا

قالخوب بحتر آتش گیزلندیلر دوماندا                        توسدی اوجالدی قاره پرده هوایه گلدی

بیر خردا قیز قاچوردی ،دوتموش اله عباسین            مرد یهودی دوتدی ،خاموش ائدوب لباسین

گتدی اله حوسینون، دیلبندینین رضاسیـن              احسن اوْ شیخه موشکول، وقتده هرایه گلدی

گر ائتمه‌سئیدی زینب، نسل-ی-حوسینه ایمداد       اولموشدی اودایچینده سوزان امام سجـــاد

قیلـدی رشـــاده‌تیـلـه، اوْددان امـامـی آزاد               بیر تــازه زنده‌گانلیق، زین-وْ-العباده گلدی

زهــرا گــزه‌ردی گــونـدوز، اطـراف-ی-ماجراده            تا کـوفییـه حـــوسینون، گـئتــدی باشی جیـداده

نعش-ی-حوسینی آخشام، باشسیز قوْیوب آراده    گون باتجاقین او خاتون مطبخ سرایه گلدی

حوران-ی-باغ-ی-جنت، محــزون گرفتــه سیمــا       حــوا خـدیجــه خــاتون، مــریم جناب-ی-سـارا

آشفته مو سیه پوش، دیل لرده وا حو سئن وای     زهرایــه همـدم اوْلسون، بزم-ی-عزایه گلدی

اللی اوچ ایل قاپوندا، وار یحیوی حـوسئن جان       نؤحه یازوب غمــونده، اوْلمــوش مریـض-وْ-نالان

دست-ی-مــبـارکــونله، دردینـه ایله درمان            امید-ی-صحـــت ایله، باب-ی-شفایــه گــلدی.

رصدخانهٔ مراغه در دورهٔ هلاکوخان زیرنظر خواجه نصیرطوسی در شهر مراغه ساخته‌شد.

این رصدخانه روی تپه‌ای در غرب مراغه قرار داشته‌است و امروزه تنها پی‌های بخش‌های مختلف و بخشی از سدس سنگی آن باقی‌مانده‌است.در سال‌های اخیر گنبدی برای محافظت از بقایای این بنا بر روی بخشی از آن ساخته شده‌است.

تپه رصدخانه مراغه دارای طول 510 متر و عرض تقریبی 217 متر و ارتفاع 110 متر می‌باشد و دارای قسمتهای مختلف از جمله برج مرکزی رصدخانه ، واحدهای مدور پنجگانه و کتابخانه می باشد.

ساختمان اصلی این رصدخانه به شکل برجی استوانه‌ای ساخته شده‌ و در ساختمان‌های جنبی آن یک کتابخانه و محل اقامت کارکنان تشخیص داده شده‌است.

بنای رصدخانهٔ مراغه در سه‌شنبه ۴ جمادی‌الاول ۶۵۷ قمری (۱۶ اردیبهشت ۶۳۸) آغاز شد.

به سفارش خواجه نصیرالدین طوسی و به فرمان هولاکو -نوهٔ چنگیزخان مغول- آغاز شد. هولاکو برای نگهداری این سازمان پژوهشی موقوفه‌های ویژه‌ای درنظر گرفت. کتابخانه‌ای شامل ۴۰۰ هزار جلد کتاب و ابزارهای اخترشناسی، از جمله ذات‌الربع دیواری به شعاع ۴۳۰ سانتی‌متر، حلقه‌دار (ذات‌الحلق)، حلقهٔ انقلابی، حلقهٔ اعتدالی و حلقهٔ سموت نیز فراهم شدند. در همین‌جا بود که زیج ایلخانی به‌سال ۶۷۰ هجری (۱۲۷۶ میلادی) فراهم شد.

رصدخانهٔ مراغه فقط مخصوص رصد ستارگان نبود و یک سازمان علمی گسترده بود که بیش‌تر شاخه‌های دانش درس داده می‌شد و مشهورترین دانشمندان آن عصر،در آن‌جا جمع شده بودند.

به‌علاوه چون در آن زمان ارتباط علمی چین و ایران به‌علت استیلادی مغولان بر هر دو سرزمین برقرار شده‌بود، دانشمندان چینی -از جمله فردی به‌نام فائو مون‌جی- در این مرکز فعالت داشتند. همچنین فیلسوف و فرهنگ‌نامه‌نویس مسیحی -ابن‌العبری- در رصدخانهٔ مراغه به درس‌دادن کتاب‌های اصول اقلیدوس و المجسطی بطلمیوس مشغول بود.

خواجه نصیرالدین طوسی «زیج ایلخانی» را از روی رصدهای انجام‌شده در رصدخانهٔ مراغه تدوین کرده‌است.

زیج ایلخانی سده‌ها از اعتبار خاصی در بسیاری از سرزمین‌های آن زمان -از جمله در چین- برخوردار بوده‌است و در سال ۱۳۵۶ میلادی (۳۰۰ سال پس از مرگ طوسی) ترجمه و در اروپا منتشر شد. قدیمی‌ترین نسخهٔ این زیج در کتابخانهٔ ملی پاریس نگهداری می‌شود.

لوله رصددر تاریخ سلسله پادشاهی یوان در چین مندرج شده که برای تاسیس رصدخانه پکن، به سرپرستی کوئوشوچینگ منجم دربار، تعدادی ابزارهای رصدی از رصدخانه مراغه خریداری شده‌است.

از جمله این ابزارها ذات الحلق، عضاده (الیداد)، دو لوله رصد، صفحه‌ای با ساعتهای مساوی، کره سماوی، کره زمین، تورکتوم (نشان دهنده حرکت استوا نسبت به افق) هستند. چینیان لوله رصد را وانگ-تونگ نامیده‌اند.

به گفته تاریخ سلسله پادشاهی یوان از این اختراع نه تنها برای رصد اجرام آسمانی، بلکه برای مشاهده دوردست‌ها، به ویژه در دریا سود می‌جسته‌اند. همین کتاب از حضور دانشمندان چینی به رهبری فائومون‌جی برای کارآموزی در رصدخانه مراغه خبر می‌دهد.

 ميلاد نور مبارک ولادت حضرت پيامبر اکرم (ص) و ولادت حضرت امام جعفر صادق(ع)

را برتمام مسلمين جهان تبريک عرض می نمائيم

ماه فرو ماند از جمال محمد         

                              سرو نباشد به اعتدال محمد

قدر فلک را کمال و منزلتی نيست

                                                                      در نظر قدر با کمال محمد

مولا رسولَ الله رسولَ الله رسولَ الله...

جانم به فدای تو و لطف و کرم تو

مرغ دل ما پر بزند تا حرم تو

ای گنبد خضرای تو عرش دل عالم

مهر تو بود زینت آب و گل آدم

ای از سوی حق بر همه ی خلق پیمبر

ای رحمت حق را تو به حق جلوه و مظهر

یک جلوه ز زیبایی تو لاله ی صحرا

با دشمن خود نیز نمایی تو مدارا

ای مکتب تو راسخ و پاینده همیشه

از نور تو اسلام بود زنده همیشه

از لطف تو سرمایه ی اِکرام فراهم

ای دین تو ناجی همه خلق دو عالم

میرزا رحیم مکتبی یا طایر اردبیلی (زادهٔ ۱۲۴۰ ه‍.ق در اردبیل) شاعر و عارف آذربایجانی در سده گذشته بوده است.

میرزا رحیم مکتبی اردبیلی متخلص به طایر در سال ۱۲۴۰ ه‍.ق در اردبیل متولد شد. وی از مریدان جلاالدین محمد مجدالاشرف از قطاب سلسله ذهبیه بوده است. او پس از تاسیس مدرسه صادقیه برای تدریس علوم رایج زمان به تدوین کتابی به‌نام مجمع الفنون اقدام کرد و در این کتاب مطالب درسی رایج را از زبانهای عربی و فارسی به‌صورت شعر ترکی درآورد. طایر در غزل پیرو صائب تبریزی بوده است.

گنجعلی صباحی (متولد ۱۲۸۵ مرند - درگذشت ۱۳۶۸ تهران) نویسنده معاصربه‌شمار می‌رود.

آثار مهم منتشر شده گنجعلی صباحی:
    اؤتن گونلریم
    آن روزها
    روزهای سپری شده

آثار دیگر:
    حیات فاجعه لریندن
    قارتال (حیکایه توپلوسو)
    شعریمیز زمانلا آدیملاییر
    اؤتن گونلریم

یحیی شیدا شاعر، ادیب، روزنامه‌نگار و نویسنده تبریزی و یاران شهریار بود. در سال ۱۳۰۳ هجری خورشیدی در تبریز زاده شد؛ پدرش «حسن یوزباشی چرندابی» از مجاهدان انقلاب مشروطه و از محلهٔ چرنداب تبریز بود. شیدا بر اثر کهولت سن در شامگاه ۲۹ مهر ۱۳۹۰ هجری خورشیدی در منزل شخصی خودش در منطقهٔ طالقانی درگذشت.

عارف اردبیلی از شعرای بنام قرن هشتم و معاصر سلطان اویس جلایری می‌باشد. او دیوانی بنام فرهاد نامه دارد.
در این گفتن چه جاری گشت خامه         نهادم نام آن فرهاد نامه

"فرهادنامه" در وزن خسرو و شیرین نظامی گنجوی می‌باشد. به دعوت شروان‌شاه کیکاوس بن کیقباد (۷۷۴ -۷۴۵ ق)، به شروان رفت و آموزگار پسر وی شد. عارف در آنجا شروع به سرودن مثنوی «فرهادنامه» در وزن خسرو و شیرین نظامی کرد و تا سال ۷۷۱ ق آن را به پایان رسانید.

فردی اردبیلی یکی از شاعران قرن ۱۰ هجری (قرن ۱۶ میلادی) و متولد اردبیل می‌باشد.

محمدعلی تربیت در باب شخصیت او می‌گوید:

مردی نیکو خصال و پسندیده افعال است و زیاده از بیست سال است که در میان شعرا و فضلا قدم نهاده است والحق از شعرش لطافت طبع مفهوم می‌شود و غزل او را مستعدان می‌پسندند و فضلا در فصاحت او را مثل قیدی شیرازی می‌دانند. در سال ۹۸۹ ه.ق که به واسطه تحصیل علوم، به شیراز رفته بود به دارالمومنین کاشان رسید و چند روزی را در صحبت مستعدان این روزگار گذرانید. در موزه بریتانیا نسخه‌ای از دیوان او به شماره OR 8111 مورخ سده ۱۳ به فارسی و ترکی موجود است.

نمونه‌ای از اشعار:

در کوی ملامت زپی دیداری         شادم به جفای بی سبب آزاری
صدشکر که از دولت جان سختی خویش         شرمنده نیم زمحنت او باری

حجت الاسلام و المسلمين حاج شيخ غلامررضا حسني معروف به «ملا حسني» يكي از روحانيون مبارز در آذربايجان است.

آذربايجان غربى منطقه‏ اى است پر ماجرا كه در طول تاريخ بارها مورد تاخت و تاز آشوبگران داخلى و تجاوزگران خارجى قرار گرفته است.

چه بسا آبادي ها و مردم آن در اثر نبردهاى بى‏رحمانه از بين رفته اند. اما پس از فرو نشستن هر يورشى سربلند كرده و سازندگى و آبادانى جريان پيدا كرده است.

با پيروزى انقلاب اسلامى گروه و جمعيتى به نام مردم مظلوم كردستان اسلحه به دست گرفته و در صدد فتح اغلب شهرهاى اين استان برآمدند، اگر چه هيچوقت به مقصود پليد خود نائل نيامدند اما در حمله و تجاوز عده ‏اى از اهالى منطقه كشته و مجروح شدند. چه خون‏هاى بى‏گناهان كه در اين ديار به زمين نريخته است.

دموكرات و كومله بعد از پيروزى انقلاب شهرهاى مهاباد، بوكان را متصرف و براى تسخير بقيه شهرها در تلاش بودند، ولى پايدارى و ايستادگى مردم مانع شد كه آنان به اهداف شوم خود برسند، لذا براى انتقام گرفتن از مردم اقدام به گلوله‏ باران برخى از شهرهاى استان كردند.

چنانكه در هفتم ارديبهشت ماه 1361 محلات مسكونى زرندى و خيابان تختى شهرستان مياندوآب توسط ايادى دموكرات و كومله گلوله‏ باران شد كه تعدادى از مردم شهيد ومجروح گرديدند.

باسقوط كلانتریها و اماكن نظامى ،اين استان جولانگاه برخى از گروهكهاى مخالف انقلاب اسلامى گرديده بود.

آنان به جاى همكارى و همراهى با انقلاب در صدد مقاومت در برابر حكومت نوپاى جمهورى اسلامى برآمده و با خلع سلاح پاسگاه‏هاى ژاندارمرى و حمله به پادگان مهاباد و تخليه انبارهاى سلاح و مهمات پادگان پسوه و تسخير شهرستان اشنويه، نقده، بوكان و روستاهاى اطراف بر اوضاع مسلط شدند.

احزاب چپ در تاريخ 31 فروردين 1358 نيروهاى مسلح خود را به نقده برده و قريب بيست هزار كرد مسلح در وسط اين شهر ترك نشين به تظاهرات پرداختند.

حجت الاسلام و المسلمين حاج شيخ غلامررضا حسني نقش بسیار مهمی را در اوایل انقلاب اسلامی در استان آذربایجان غربی که استان پرآشوبی بود ایفا کرد و وجود وی در آن زمان و امروز، مایه دلخوشی و قوت قلب مردم بوده است،مقاومت ایشان ومبارزات مسلحانه ملاحسنی مانع زیاده خواهی های تجزیه طلبان کردشدوازهمین روکینه ودشمنی ایشان رادردل دارندوبه تخریب چهره ایشان میپردازند.

تاریخ معاصر آذربایجان غربی با نام حجت‌الاسلام غلامرضا حسنی عجین شده و این مسئله در سایه مجاهدت‌ها و فعالیت‌های ایشان بوده است.

ساري گولوم ساماندير ، گونوم گوندن ياماندير ، سندن منه بير خبر ، باغروم چاتلار آماندير

اوخ ده ي دي يارالانديم ، اوركدن پارالانديم ، يوردومنان آيريلمازديم ، گؤج ايلن آرالانديم

داغدا دومان يئري وار ، قاشدا كامان يئري وار ، بير جوت نار ايتيرميشم ، سنده گومان يئري وار

يار ديلي يئميش اولسون ، دئديگين دئميش اولسون ، اينينده كي كؤينگين ، ياخاسي گوموش اولسون

قالميشام ائشيكده من ، بير قيزيل بئشيكده من ، يار باغچايا گلنده ، دورارام كئشيكده من

گون چكيليب باتاندا ، گوندوزه شر قاتاندا اووچو الين قوروسون ، مارالا اوخ آتاندا

عزيزيم مني ديندير ، خوش خبردي ء سئويندير من كي سني سئويرم ، واريم-يوخوم سنيندير

ياشيل گئييب ائنيشلر ، ساراليب آغ يئميشلر سي رم سي رم دوزولوب ، دوروب ميرواري ديشلر

من عاشيقم گون گلير ، آي دولانير گون گلير گؤزلرين آيدين اولسون ، نيشانلين بوگون گلير

مارالدانام مارالدان ، دوشموشم من قارالدان نه درديم وار نه غميم ، سنسن مني سارالدان

قارا آتين نالييام ، قارا قاشين خالييام چكمه جفامي اوغلان ، من اؤزگه نين مالييام

ياريم ياد اولدو منيم ، عؤمروم باد اولدو منيم ياريم اؤزگه نين اولدو ، بدنام آد اولدو منيم

داغدان گلديك ايكيميز ، زرلي يورغان يوكوموز تانري مطلبين وئرسين ، بيرگوروشك ايكيميز

میرجلال پاشایف (۱۲۸۷ خورشیدی/۱۹۰۸ میلادی در اندبیل استان اردبیل (خلخال) - ۱۹۷۸ در باکو) نویسنده و منتقد ادبی آذربایجانی بود.

او پدربزرگ مهربان علیوا بانوی اول جمهوری آذربایجان می‌باشد.

میرجلال پاشایف در سال ۱۹۳۵ از دانشکده زبان‌شناسی آذربایجان دانش‌آموخته شد و در سال ۱۹۴۷ دکترای زبان‌شناسی خود را دریافت نمود. او به عنوان استاد ادبیات در دانشگاه باکو تدریس می‌نمود.

میرجلال پاشایف حدود ۹۰سال پیش در سن ۱۶سالگی به شهر باکو مهاجرت کرد و به مدت ۲۵سال رئیس دانشکده ادبیات باکو بود. او در ۲۸ سپتامبر ۱۹۷۸ در باکو درگذشت.

مراسم بزرگداشت صدمین سالروز تولد میرجلال پاشایف روز ۱۰ نوامبر در مقر سازمان یونسکو برگزار گردید. مهربان علیوا همسر رئیس جمهور آذربایجان، و رئیس بنیاد حیدر علی‌اف و سفیر حسن نیت سازمان‌های یونسکو و ایسسکو در این مراسم سخنرانی کرد.

میرجلال پاشایف صدها داستان کوتاه نوشته و بیش از ۷۰ کتاپ چاپ کرده‌است. او همچنین در نگارش مجموعه‌ی سه جلدی تاریخ ادبیات آذربایجان (۱۹۵۷-۱۹۶۰) همکاری داشته‌است. برخی از آثار مشهور او عبارتند از:

Dirilan Adam -۱۹۳۶
    Bir Ganjin Manifesti -۱۹۳۸
    Yolumuz Hayanadir -۱۹۵۷
    Yashidlar -۱۹۸۴

مدیر شیلات و آبزیان آذربایجان غربی گفت: میزان صادرات شاه میگو به کشورهای اروپایی تا پایان امسال 270 تن برآورد می‌شود.

به گزارش فارس،محمد شیرولیلودر ارومیه با اشاره به اتمام زمان مجوز صید شاه میگو دراز آب شیرین از دریاچه پشت سد ارس، اظهار داشت: مرحله سوم صید شاه میگو که اعتبار آن دو ماهه تعیین شده بود، 17 آذر ماه امسال به پایان رسید.

وی فرا رسیدن زمان زادآوری شاه میگو دراز آب شیرین را یکی از دلایل متوقف شدن صید این آبزی اعلام کرد و ابراز داشت: شرکت‌های بهره‌بردار از آبزیان پشت دریاچه سد ارس تا اطلاع ثانوی از صید و صیادی منع شده‌اند.

مدیر شیلات و آبزیان آذربایجان غربی افزود: شاه میگو دراز آب شیرین از سوی شرکت‌های بهره‌بردار صید، فرآوری و بسته‌بندی می‌شود و سپس به کشورهای اروپایی صادر می‌شود.

وی با بیان اینکه صادرات شاه میگو دراز آب شیرین ارز‌آوری خوبی برای کشور به دنبال دارد، اذعان داشت: این محصولات با استقبال بسیار خوبی در کشورهای اروپایی مواجه شده‌اند.

شیرولیلو خاطرنشان کرد: میزان صادرات شاه میگو به کشورهای اروپایی تا پایان امسال 270 تن برآورد می‌شود.

وی اضافه کرد: ارزش غذایی شاه میگو بسیار بالا است و این غذا به عنوان یکی از پرطرفدارترین غذاهای اروپایی محسوب می‌شود.

میرزاصادق از شاعران بزرگ معاصر متولد ۱۲۲۶ شمسی در اردبیل می‌باشد.
درسال ۱۲۲۶ شمسی دراردبیل متولد گردید. او شغل تجارت داشته وبه واردوصادرنمودن پوست اشتغال می‌ورزید.

اشعارش غالباً به زبان ترکی ودر مدایح ومرثیه ثرایی اهل بیت بوده‌است. درگفته‌هایش ذوق عرفانی به چشم می‌خورد. و به گفته یکی از نوادگانش خود بیضا درایام بیماری مشرف به موتش سروده‌هایش راکه با مرکب نوشته شده بوده‌است درظرف آبی ریخته وشسته‌است. با این حال جسته گریخته ازاشعاراودر یادداشتهای دیگران باقی‌مانده‌است.

دو بیت زیر نمونه‌ای از اشعار ترکی اوست. بیضاء در نفسیر قرآن شریف، نهج البلاغه و آثار گرانپایه متقدمین از قبیل: سنائی، عطار، خاقانی، سعدی، حافظ، مولوی، فضولی و سایر قلمداران عرصه شعر و ادب و عرفان مطالعات عمیقی داشته، در کنار این ذخایر و گنجینه‌های قنا ناپذیر علوم بیان و کلام، عروض و بدیع و قافیه، فلسفه و منطق و النهایه آنچه را که در پرورش روح بلند یک شاعر عارف ضرورت دارد به خوبی فرا گرفته‌است.

می‌گویند مرحوم بیضاء به دلیل احاطه به علوم اسلامی و مسائل فقهی، گاهی اوقات وکالت اشخاص را قبول و در دعاوی مطروحه در محاکم از حقوق موکلین خود دفاع می‌کرده‌است.


دیوان شعرش با نام (کلام بیضای اردبیلی) در ۵۱۰ صفحه از سوی تنی چند از علاقه‌مندانش گرد آوری و با همت هیأت اردبیل‌شناسی و صندوق قرض الحسنه مهدیه با یک پیشگفتار و سه مقدمه در خرداد سال ۷۴ چاپ و منتشر گردید.

بیضادر سال ۱۳۰۱ شمسی در زادگاهش اردبیل در سن ۷۵ سالگی درگذشت، جسمش در شهیدگاه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی (آرامگاه شهدای جنگ چالدران) دفن گردید.

نمونه‌ای از اشعارش
قضا کاتبلری دنیا اوین غمخانه یازمشلار         فراغت ایسته سه هرکس اونی دیوانه یازمشلار
خلیله حکم اولوندی تاکه اوغلون گسمه قربانی         بو قربانی ازل گوندن شه مردانه یازمشلار

میرزا فتحعلی آخوندزاده (آخوندوف) نمایشنامه‌نویس آزادی‌خواه ایرانی اهل آذربایجان در دورهٔ قاجار بود. او را از پیشگامان جنبش ترقی‌خواهی و ناسیونالیسم ایرانی می‌دانند. اندیشه‌های او بر اندیشمندان جنبش مشروطیت ایران از جمله میرزا آقاخان کرمانی، میرزا ملکم خان، طالبوف ، میرزا آقا تبریزی و دیگران بسیار تاثیر گذاشت.

زندگی

در سال ۱۱۹۱ خورشیدی برابر با ۱۸۱۲ میلادی و ۱۲۲۸ هجری قمری در شهر نوخه یاشکی زاده شد. پدرش میرزا محمدتقی، کدخدای روستای خامنه بود که درست یک سال پیش از تولد میرزافتحعلی از این سمت برکنار شد و با مهاجرت جعفرقلی خان دنبلی از خوی به شهر شکی و حکومت در آن ولایت، بسیاری از اهالی شهرهای مختلف آذربایجان به جهت عدل و داد وی با آن شهر مهاجرت نمودند که میرزا تقی نیز یکی از آن‌ها بود.در آنجا همسر دیگری به نام نعناخانم اختیار کرد و از او میرزافتحعلی را به دنیا آورد.

شهر نوخه در جمهوری آذربایجان کنونی تا زمان انعقاد عهدنامه ترکمانچای در سال ۱۸۲۸ میلادی/ ۱۲۰۶ خورشیدی٬ یعنی حدود ۱۶ سال پس از تولد فتحعلی٬ جداشد.

فتحعلی در کودکی به همراه خانواده مدتی در خامنه و مشکین‌شهر و چندی هم در گنجه زندگی کرد و سپس به نوخه بازگشت و در آنجا تحصیل کرد.

سپس هنگامی که ۲۳ ساله بود به تفلیس رفت و مترجم بارون روزن فرماندار گرجستان شد و تا آخر زندگی همین سمت را داشت.

او در زمان ورود به تفلیس بود که با تئاترهای گرجستان آشنا شد. در این تئاترها عموماً آثار گوگول، آستروفسکی و مولیر به صحنه می‌رفت.

او از این پس بود که خود نیز دست به کار نگارش نمایشنامه شد. از جمله آثار آخوندزاده که سبب شهرت وی در ادبیات نمایشی شد، کتاب «تمثیلات» است که حاوی شش نمایشنامه و یک داستان به قرار زیر می‌باشد:

    «حکایت ملا ابراهیم خلیل کیمیاگر»
    «حکایت خرس قولدورباسان» یا «دزدافکن»
    «حکایت موسیو ژوردان حکیم نباتات و مستعلی شاه مشهور به به جادوگر»
    «حکایت وزیر خان لنکران» یا «سراب»
    «حکایت مرد خسیس» یا «حاجی قره»
    «حکایت وکلای مرافعه تبریز»
    داستان «یوسف شاه سراج» یا «ستارگان فریب خورده»

آخوندزاده اولین سازندهٔ قالب‌های امروزی نمایش در مشرق زمین است. او همچنین جزو نخستین کسانی است که به موضوع زن و مشکلات زنان ایرانی در آثارش می‌پردازد.

تمایل به روشنگری، هجو سنت و ستایش از جلوه‌های تجدد از مضامین اصلی نمایشنامه‌های او بود. او در کتاب «ستارگان فریب‌خورده» از ماجرایی تاریخی در عصر صفویه برای ترسیم واقعیت‌های زمان خودش بهره برده است.

میرزا فتحعلی آخوندزاده از اولین ادیبان و نقادان اجتماعی به شیوه علمی بود. او در "رساله قرتیکا" یا "سروشیه" نقدی بر قصیده سروش اصفهانی نوشت و می توان گفت اساس نقد نظام مند در ایران را شروع نمود. برخلاف عادات ادبی آن زمان وی مضمون و محتوا و تأثیرات اجتماع در نقد خود جای داد.

شیوه‌ی عمل آخوندزاده، بررسی سیر اندیشه‌های دینی در ظرف تاریخی و محک آن‌ها به واسطه‌ی تجربه و آزمون است که به پیشنهاد اصلاح دینی و پروتستانیسم منتهی می‌گردد.

در این راه آخوندزاده تحت تأثیر ارنست رنان و باکل است. اصلاح دینی و تفکیک آن از باقی بنیان‌های جامعه از منظر آخوندزاده انتحار یا حذف دین نیست بلکه ارائه‌ی قرائتی جدید از دینی است که بتواند خود را با روح زمانه و تحولات آن منطبق کند. آخوندزاده با آگاهی از اندیشه‌ی سیاسی مدرنیته، تناقض سیاست غربی و شریعت سنتی را مشخص می‌کند و جدایی آن دو را عنصری مهم ارزیابی می‌کند و با هر گونه تلفیق میان سنت و مدرنیته به مقابله بر می‌خیزد. از همین روی است که مادیت فلسفه‌ی نوین را در برابر انگاره‌های متافیزیکی گذشته قرار می‌دهد.

آخوندزاده در سال ۱۲۵۷ خورشیدی (۱۸۷۸ میلادی در تفلیس در ۶۷ سالگی درگذشت.و ارامگاه او در تفلیس در باغی (موسوم به بوتانی باخی ( به زبان گرجی ) که در ارتفاعات نزدیک به ناری قلعه ( قلعه شاه عباس )قرار دارد ) واقع است . سنگ قبر او رو به ویرانی است و قابل خواندن نیست . اما تندیس او به خوبی ساخته شده و بر فراز آرامگاه قرار دارد . در این قبرستان چند تن نیز از خویشان او خفته اند .

فعالیت‌های ادبی

آخوندزاده در تفلیس با فن نمایش و نمایشنامه‌نویسی آشنا شد و خود به نوشتن نمایشنامه‌های اجتماعی و انتقادی پرداخت.

آثار او اغلب به زبان ترکی آذربایجانی است که گاه به شعرهای فارسی مزین می‌شد. برخی از آثارش به روسی و فارسی ترجمه شدند. نمایش‌نامه تمثیلات او با مهارت به انتقاد از اخلاق و عادات مردم قفقاز و آذربایجان می‌پردازد. وی مرثیه شرق در رثای مرگ پوشکین را در سال ۱۹۳۷ میلادی سروده است.

آثار او در کارهای دیگر نویسندگان آزادی‌خواه دورهٔ مشروطیت ایران تأثیر زیادی داشت. او همچنین از طرفداران و مبلغان تغییر رسم‌الخط عربی به الفبای لاتین بود.

آثارمشهوروی:

    سرگذشت یک مرد خسیس
    تمثیلات یا شش نمایش‌نامهٔ کمدی(۱۲۲۱-۱۲۲۵ هجری خورشیدی)

امامزاده خواجه سید محمد(ع)

نسب :

او سیدى بزرگوار از سلاله پاک حضرت ختمى مرتبت رسول گرامى اسلام(ص) و از فرزندان بى مثال چهارمین اختر تابناک امامت و ولایت حضرت سید الساجدین الامام الهمام زین العابدین على بن حسین (ع) بنام خواجه سید محمد کججانى است.

توضیحات :

از امامزاده هاى معتبر و مشهور تبریز امامزاده خواجه سید محمد کججانى است که در روستاى کججان (کرجان) در 15 کیلومترى جنوب شرقى تبریز واقع شده است .

در این روستا گورستان تاریخى و قدیمى وجود دارد که قدمت ان به قرن ششم و هفتم هجرى قمرى میرسد. سنگ نبشته هاى این گورستان مجموعه اى است از شاهکار هنرى حجارى و نمونه هاى عالى خط و طراحى که در نوع خود کم نظیر است.

تعدادى از مشایخ از جمله امامزاده خواجه سید محمد کججانى، خواجه احمد شاه، خواجه على، قاضى عمر خراسانى، خواجه عوض،امیر غیاث الدین محمد و دهها تن از رجال علم، سیاست و عرفان در این گورستان آرمیده اند.

پدیده اى که این گورستان را از سایر گورستانهاى قدیمى و تاریخى آذربایجان متمایز میکند و تعداد بیشمارى از مردم را بخود جلب مینماید. وجود بقعه متبرکه و پر راز و رمز و عارفانه حضرت امامزاده سید محمد بن خواجه صدیق کججانى است.

او سیدى بزرگوار از سلاله پاک حضرت ختمى مرتبت رسول گرامى اسلام(ص) و از فرزندان بى مثال چهارمین اختر تابناک امامت و ولایت حضرت سید الساجدین الامام الهمام زین العابدین على بن حسین (ع) بنام خواجه سید محمد کججانى است. که هر زائر و گردشگر را مجذوب و واله و حیران عظمت خویش میکند مرقد این سید عظیم الشان از 749 سال پیش دست نخورده و بحالت اولیه باقى مانده است.

آدرس :

از امامزاده هاى معتبر و مشهور تبریز امامزاده خواجه سید محمد کججانى است که در روستاى کججان (کرجان) در 15 کیلومترى جنوب شرقى تبریز واقع شده است .

امام جمعه ورزقان گفت: 70 مسجد در اثر زلزله ورزقان تخریب شده که نیاز به بازسازی مجدد دارد.

حجت‌الاسلام مسعود مهدوی درگفتوگوبافارس در ورزقان اظهار کرد: در زلزله اخیر ورزقان 70 مسجد این شهرستان آسیب جدی دیده که نیاز اساسی دارد مورد بازسازی قرار گیرد اما به علت عدم تخصیص اعتبار توسط ستاد بازسازی بحران بیشتر آن‌ها بلاتکلیف هستند.

وی تصریح کرد: این امر در روستاها مردم را در اجرای برنامه‌های فرهنگی و دینی همچنین اقامه نماز جماعت و سایر مراسم با مشکل مواجه کرده است.

امام جمعه ورزقان خاطر نشان کرد: در برخی از روستاها مردم به ناچار در مواقع نیاز از مساجد آسیب دیده استفاده می‌کنند.

وی گفت: از آن تعداد 12 باب توسط مجلس خبرگان رهبری، شورای قم و بنیاد برکت بازسازی شده یا در حال احداث است ولی بقیه 58 مورد دیگر چشم انتظار اقدام مسئولان و خیران است.

امام جمعه ورزقان از تشکیل ستاد بازسازی مساجد و سایر اماکن متبرکه در ورزقان خبر داد و اولویت کاری این ستاد را شناسایی مساجد تخریب شده، میزان درصد تخریبی و همچنین تشکیل پرونده در خصوص این مساجد عنوان کرد.

وی در ادامه از پیشرفت کند ساختمان تنها مسجد جامع شهر ورزقان که محل اقامه نماز جمعه و سایر مراسم دینی و مذهبی شهرستان است انتقاد کرد و افزود: بعد از وقوع زلزله بلافاصله شهرداری تهران هزینه کل ساخت مسجد جامع شهر ورزقان را بر عهده گرفت که متاسفانه بعد از گذشت 18 ماه تنها به مرحله ستون‌بندی رسیده است.

امام جمعه ورزقان تاکید کرد: به علت برودت هوا همچنان کار تعطیل است که در این خصوص از پیمانکار پروژه خواستار آن هستیم که به دلیل نیاز مردم در اجرای ادامه کار و اتمام به موقع آن تسریع کند.

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان آذربایجان‌شرقی گفت: در آذربایجان‌شرقی 385 معدن فعال وجود دارد و مقدار ماده معدنی کشف و ذخیره شده استان بالغ بر 8 میلیارد تن است.

به گزارش فارس،محمد جعفر عظمایی ظهر امروز در جمع مدیران صنایع اظهار کرد: برای تسریع  در رشد و توسعه صنایع معدنی کشور و رفع مشکلات ناشی از ناکارایی ماشین‌آلات و تجهیزات بخش معدن، در تفاهمنامه منعقده ایمیدرو با بانک ملت، 2000 میلیارد ریال تسهیلات در اختیار معدنکاران کشور قرار می‌گیرد.

وی گفت: استان آذربایجان‌شرقی نیز به واسطه حجم فعالیت‌های معدنی اخیر سهم قابل توجهی از این تسهیلات را خواهد داشت.

عظمایی افزود: با حمایت دولت و سرمایه‌گذاری بیشتر و پویاتر شدن فعالیت‌ها در بخش صنایع معدنی، با عنایت به ذخیره معدنی قابل توجه در استان انتظار ایجاد صنایعی با ارزش افزوده بالا و اشتغال‌آور برای استان دور از واقعیت نیست. 

وی ضمن اشاره به رشد 14 درصدی صادرات مواد معدنی و سنگ در استان در 9 ماهه امسال تاکید کرد: فرآوری محصولات معدنی 40 درصد ارزش افزوده به دنبال دارد و تشویق و جذب سرمایه‌گذاران علاقمند برای فعالیت در  معادن استان در رأس اولویت‌های کاری سازمان صنعت، معدن و تجارت قرار خواهد داشت.

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان آذربایجان‌شرقی گفت: پروژه‌های دارای توجیه فنی و اقتصادی بالا از طرق مختلف به علاقمندان معرفی خواهد شد.

وی با بیان اینکه از تعداد 65 نوع مواد معدنی موجود در کشور، 52 نوع در استان آذربایجان‌شرقی شناسایی شده است، تصریح کرد: هم‌اکنون در آذربایجان‌شرقی 385 معدن فعال وجود دارد و مقدار ماده معدنی کشف و ذخیره شده استان بالغ بر 8 میلیارد تن است.

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان آذربایجان‌شرقی تاکید کرد: به لحاظ ذخیره مواد معدنی استان رتبه اول و به لحاظ تنوع مواد معدنی رتبه سوم کشوری را داراست.

 عظمایی، سهم بخش معدن در تولید ناخالص در دنیا را 11 درصد عنوان کرد و افزود: این در حالی است که در کشور ما صنایع معدنی کمتر از پنج درصد تولید ناخالص ملی را شامل می‌شود که این رقم بیانگر لزوم توجه و برنامه‌ریزی مؤثرتر برای توسعه این حوزه است.